Dieta ketogeniczna to jeden z najpopularniejszych a jednocześnie najbardziej kontrowersyjnych trendów w odchudzaniu. Z jednej strony na wielu forach internetowych można znaleźć pozytywywne albo wręcz entuzjastyczne recenzje tej metody gubienia nadliczbowych kilogramów. Dieta ketogeniczna jest także dość powszechnie stosowana przez sportowców. Z drugiej strony natomiast lekarze przestrzegają, że dieta ketogeniczna wykazuje negatywny wpływ na nasze zdrowie a w niektórych przypadkach może być wręcz niebezpieczna.
Co jest prawdą, na czym dokładnie polega dieta ketogeniczna i czy warto korzystać z tej metody odchudzania? Przyjrzyjmy się temu problemowi nieco dokładniej.
Czym jest i jak działa dieta ketogeniczna?
Mechanizm działania diety ketogenicznej wykorzystuje pewną specyficzną właściwość ludzkiego organizmu. Podstawowym powszechnie przyjętym źródłem energii są dla naszego ustroju węglowodany (Co nie oznacza, że jedynym). W przypadku jednak, kiedy organizm nie jest w stanie pobierać odpowiedniej dawki energetycznej z tego źródła, nasilają się procesy ketogenezy, czyli wzmożonej produkcji ciał ketonowych. Ciała ketonowe stanowią produkt rozpadu tłuszczów. Dieta ketogeniczna opiera swoje działanie właśnie na tej prawidłowości.
Podstawowym założeniem diety ketogenicznej jest radykalne zmniejszenie podaży węglowodanów w codziennym jadłospisie, przy jednoczesnej bardzo wysokiej podaży produktów bogatych w tłuszcze. W ten sposób, w przebiegu odchudzania z wykorzystaniem diety ketogonicznej, organizm jest wręcz zmuszony do intensyfikacji procesów ketogenezy. Efekt odchudzający wynika z faktu, że ciała ketonowe nie są w stanie pokryć potrzeb energetycznych ustroju w całości. W trakcie stosowania diety ketogogenicznej ustrój pozostaje więc niejako na ujemnym bilansie energetycznym (przez pewien czas), co prowadzi do znacznego zmniejszenia wagi.
Czy dieta ketogeniczna jest bezpieczna?
Pomimo, że standardowy jadłospis w przebiegu diety ketogenicznej pozornie nie przedstawia się groźnie, to jednak stosowanie tej metody odchudzającej może poważnie uderzyć w organizm. Trzeba przestrzegać ściśle określonych reguł. Długotrwały niedobór węglowodanów oraz wzmożone procesy produkcji ciał ketonowych mocno zaburzają metabolizm oraz gospodarkę hormalną. Organizm musi się odpowiedni przestawić. Działanie diety ketogenicznej na organizm można porównać do terapii szokowej. Może ona przynieść spodziewane rezultaty w postaci zmniejszenia wagi oraz odzyskania zdrowia, jednak czasem utrata kilogramów może wynikać z poważnego zaburzenia prawidłowej czynności ustroju.
Ponadto, złe stosowanie diety ketogonicznej może prowadzić do poważnego niedoboru określonych witamin i pierwiastków mineralnych. Z tego powodu, w trakcie stosowania tej diety wskazana jest suplementacja przede wszystkim magnezu, cynku oraz witaminy D i witamin z grupy B.
Zalety diety ketogenicznej
Pomimo pewnych kontrowersji związanych z dietą ketogeniczną, jadłospis ten często jest stosowany w celu redukcji wagi, w tym również przez zawodowych sportowców, czyli osoby, które z pewnością dysponują wysoką świadomością swojego organizmu. Co więcej, z początku dieta ketogeniczna nie była jadłospisem odchudzającym, lecz elementem leczenia: stosowano i ją nadal się stosuje np. w leczeniu dzieci chorych na lekoodporną padaczkę.
Podstawową zaletą jadłospisu ketogenicznego, stosowanego w celu redukcji wagi ciała, są oczywiście wymierne rezultaty: umiejętnie stosowana, dieta ketogeniczna naprawdę działa odchudzająco, co odróżnia ją od wielu różnego rodzaju “cudownych” diet.
Ponadto, w zależności od indywidualnych potrzeb naszego organizmu znaczące ograniczenie podaży węglowodanów może mieć pozytywny wpływ na nasze zdrowie i jasność umysłu. Wbrew obiegowemu stereotypowi, jadłospis ketogeniczny wcale nie musi polegać na całkowitym wyłączeniu węglowodanów z pożywienia (jest to skrajna postać diety ketogenicznej). W formie bardziej umiarkowanej dieta ketogeniczna polega na zmianie proporcji poszczególnych substancji odżywczych: podaż węglowodanów zostaje ograniczona do 10% wartości energetycznej przyjmowanego w ciągu dnia pożywienia, co oznacza, że pozostałe 90% energii organizm ma pobierać z tłuszczy oraz protein. Nie wolno jednak łączyć tłuszczy nasyconych wraz z węglowodanami, gdyż przyczyniają się one do zaburzeń metabolicznych w tym połączeniu. Łatwo można zaobserwować to u osób stosujących tę dietę, zaraz gdy spożyją trochę węglowodanów.
Stosowanie takiej formy diety ketogenicznej przez osoby zdrowe zapewnia możliwość efektywnego przekształcania tłuszczy w energię (ketoza) przy jednoczesnym braku skoków stężenia insuliny we krwi, dzięki czemu wyrównujemy apetyt.
Dieta ketogeniczna a kwasica ketonowa
Niestety są jeszcze pewne zagrożenia związanych ze stosowaniem diety ketogenicznej. O ile w przypadku osób zdrowych jadłospis ten powoduje po prostu czasowe obciążenie ustroju w okresie adaptacji, o tyle dla osób ze zdiagnozowaną lub niezdiagnozowaną cukrzycą stosowanie diety ketogenicznej może być naprawdę groźne.
U osób z cukrzycą długotrwałe wmożenie procesów ketogenezy może prowadzić do rozwinięcia się kwasicy ketonowej, która nieleczona lub zdiagnozowana zbyt późno może skończyć się nawet zapadnięciem w śpiączkę lub zgonem. Wysokie stężenie ciał ketonowych we krwi przy jednoczesnym niedoborze glukozy u osób chorych na cukrzycę prowadzi do ciężkiego zaburzenia czynności metabolicznych łącznie z zakwaszeniem krwi (kwasica) oraz hiperglikemii. Rozwinięcie się kwasicy ketonowej szybko uszkadza nerki oraz wątrobę. Ciała ketonowe produkowane przez organizm w nadmiernej ilości, wykazują również działanie neurotoksyczne, przez co do objawów kwasicy ketonowej należą między innymi zaburzenia świadomości a w skrajnych przypadkach także zapadnięcie w śpiączkę.
Przed rozpoczęciem stosowania diety ketogeniczne absolutnie konieczne jest więc wykonanie badań w celu wykluczenia niezdiagnozowanej cukrzycy. Jednocześnie warto pamiętać, że kwasica ketonowa może rozwinąć się także u osób zdrowych, zwłaszcza w przypadku długotrwałego niewłaściwego stosowania diety ketogenicznej połączonej z intensywnym wysiłkiem fizycznym.